Wydawnictwa

Zamówienia wydawnictw muzealnych proszę składać pod adresem: recepcja.muzeum.wschowa@gmail.com 

lub telefonicznie:
65 540 16 40  wew. 20

 

 

 

ŚCIEŻKAMI ZAPOMNIANEGO POKOLENIA. Z DZIEJÓW WALK O POLSKOŚĆ POWIATU WSCHOWSKIEGO W POCZĄTKU XX WIEKU

Autor: Bartosz Tietz

Wschowa 2018

Ilość stron: 80

Dodatek: mapy – polska działalność patriotyczna na terenie Wschowy oraz powiatu wschowskiego pod koniec XIX i w pierwszym dwudziestoleciu XX w.

Oprawa: miękka

Cena: 25 zł

Publikacja Ścieżkami zapomnianego pokolenia. Z dziejów walk o polskość powiatu wschowskiego w początku XX wieku Bartosz Tietza została przygotowana przez Muzeum Ziemi Wschowskiej z okazji setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Ma ona charakter popularnonaukowego przewodnika przybliżającego sytuację ludności polskiej na terenie powiatu wschowskiego sprzed wieku. Adresowana jest przede wszystkim dla amatorów historii, entuzjastów regionu – choć wyrażamy nadzieję, że i profesjonalny historyk znajdzie w niej cenne dla siebie informacje.
Na wydawnictwo składa się wprowadzenie w tematykę, a także lista miejsc związanych z polską działalnością narodową na terenie historycznego powiatu wschowskiego (większa część dzisiejszego powiatu wschowskiego oraz przyległe, zachodnie partie dzisiejszego powiatu leszczyńskiego). Ta bogato ilustrowana książeczka przeniesie czytelnika w skomplikowany świat dawnego polsko-niemieckiego pogranicza doby odradzającej się Polski.

---

FORTYFIKACJE WSCHOWY W ŚREDNIOWIECZU I CZASACH NOWOŻYTNYCH

Autor: Jakub Drgas

Wschowa 2018

Ilość stron: 127

Oprawa: miękka

Cena: 29 zł

Publikacja dotyczy jednego z najbardziej intrygujących tematów wschowskiego dziedzictwa materialnego. Fortyfikacje, czyli system murów miejskich, budowli obronnych średniowiecznej i nowożytnej Wschowy, ich rozwój i zachowane ślady, wzbudzają bardzo duże zainteresowanie. Książka ma charakter naukowy. Przedstawia stanowisko oparte na źródłach, stanie badań i aktualnych wynikach najnowszych odkryć archeologicznych. Jej autorem jest wschowianin – Jakub Drgas, który od kilku lat bada dzieje średniowiecznej Wschowy, szczególnie w zakresie jej fortyfikacji. Prezentowany materiał oparty jest na pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Hanny Kóčka-Krenz z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Jakub Drgas jest archeologiem, badaczem architektury, regionalistą. Absolwent Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków Politechniki Krakowskiej. Autor publikacji o zamku królewskim we Wschowie i wschowskich fortyfikacjach miejskich. Na co dzień prowadzi działalność archeologiczną, specjalizując się w nowoczesnych, cyfrowych technikach dokumentacji zabytków archeologicznych i architektury historycznej. Uczestniczył w badaniach archeologicznych na wielu stanowiskach pradziejowych, średniowiecznych i nowożytnych, w tym również w obrębie obiektów architektonicznych. Interesuje się archeologią późnego średniowiecza oraz architekturą obronną, romańską i gotycką. Prywatnie muzyk-multiinstrumentalista z doświadczeniem medialnym.

 

---

FOLDER DO WYSTAWY KOLEKCJI DZIEŁ EUGENIUSZA GETA STANKIEWICZA „CZAS PRZEZ NIKOGO NIEZAŁAPANY”

Wymiary: 21 × 10 cm

Język: polski

Cena: 3 zł

 

Folder wydany przy okazji otwarcia stałej wystawy prac Eugeniusza Geta Stankiewicza. Zawiera fotografie wybranych prac artysty, jego krótki życiorys oraz informacje dotyczące wystawy. Po rozłożeniu folder ukazuje linoryt Geta z 1959 r. pt. „Wschowa”.

---

WSCHOWSKIE ULICE. CZĘŚĆ II – POLSKIE PRZEDMIEŚCIE (1)

Autor: Dariusz Czwojdrak

Wydawnictwo: Stowarzyszenie Czas A.R.T.

Wschowa 2018

Ilość stron: 224

Oprawa: miękka

Wymiary: 21 × 15 cm

Cena:32 zł

„Polskie Przedmieście stanowiło największe pod względem powierzchni założenie przestrzenne wchodzące w skład dawnej Wschowy. W odróżnieniu od Starego Miasta nie posiadało żadnych umocnień mogących chronić mieszkańców, ale za to zdecydowanie górowało nad nim pod względem liczby domów i ludności. Ukształtowana w XV i pierwszej połowie XVI w. siatka ulic do dzisiaj pozostaje niezmieniona, a główne arterie wskazują kierunki rozwoju Przedmieścia tak przed wiekami, jak i współcześnie.

Druga część opracowania poświęconego historii ulic we Wschowie obejmuje południową część Polskiego Przedmieścia, a więc fragment przylegający do Starego Miasta, rozwijający się wzdłuż głównej linii komunikacyjnej, jaką była w przeszłości ulica Kamienna (niem. Steinweg) – obecnie ulica Bohaterów Westerplatte. Dzięki zachowanej dokumentacji archiwalnej udało się ustalić wiele nowych faktów dotyczących historii poszczególnych kamienic oraz losów ich właścicieli i mieszkańców. Popularny charakter publikacji ogranicza możliwość przytoczenia wszystkich danych, które dla historyka stanowią nieoceniony zasób informacji, ale pozostałym czytelnikom mogłyby wydać się zbyt szczegółowe”. (Z Wstępu)

---

ŻYCIE DUCHOWE NA ZIEMI WSCHOWSKIEJ I POGRANICZU WIELKOPOLSKO-ŚLĄSKIM

Redakcja: Marta Małkus i Kamila Szymańska

Wschowa-Leszno 2017

Ilość stron: 565

Oprawa: miękka

Wymiary: 23 × 16 cm

Cena: 45 zł

Publikacja jest zbiorem tekstów pokonferencyjnych, które oparte są na referatach wygłoszonych podczas konferencji naukowej o tym samym tytule, która odbyła się w 2015 r., a której tematem przewodnim było życie religijne na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim, gdzie przez wieki żyli obok siebie katolicy, protestanci i Żydzi, a także uchodźcy religijni z różnych części Europy.

Wykaz autorów i prezentowanych artykułów:

1. Małgorzata Konopnicka, Źródła do dziejów Wschowy w Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz Berlin-Dahlem

2. Alojzy Pańczak OFM, Archiwum Generalne Wielkopolskiej Prowincji Bernardynów pw. Matki Bożej Anielskiej we Wschowie. Historia – zasoby – działalność

3. Joanna Karczewska, Dzieje parafii wschowskiej w średniowieczu

4. Marcin A. Klemenski, Zanikłe kościoły ziemi wschowskiej

5. Dariusz Andrzej Czaja, Kolegiata głogowska na tle dziejów pogranicza śląsko-wielkopolskiego w średniowieczu

6. Marcin Musiał, Niezrealizowane plany fundacji klasztoru franciszkanów reformatów w Powidzku koło Żmigrodu z lat 1667-1668

7. Marek Robert Górniak, Wpływ głogowskiego kolegium jezuitów na rozwój społeczno-gospodarczy i kulturalny miasta Głogowa oraz pogranicza śląsko-wielkopolskiego

8. Dariusz Czwojdrak, Jezuici i ich rezydencja we Wschowie w XVIII wieku

9. Grzegorz Bosy, Majątki ziemskie Konotop i Bojadła jako ośrodki protestantyzmu na pograniczu śląsko-wielkopolskim w latach 1740-1945

10. Roman Barczyński, Fundacje artystyczne lubiąskich cystersów i dobroczyńców w dawnym kościele pw. św. Marcina w Sicinach w XVI i XVII wieku

11. Małgorzata Gniazdowska, „In majorem Dei Gratia”. Naczynia liturgiczne i wota z katolickiego kościoła św. Mikołaja w Lesznie

12. Marta Małkus, Malowane medytacje religijne inspirowane Pia desideria Hermana Hugo. Program ikonograficzny polichromii w kościele pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz Wniebowzięcia NMP we Wschowie

13. Marta Kaluch-Tabisz, Ołtarze ambonowe na pograniczu wielkopolsko-śląskim. Opis zjawiska na wybranych przykładach

14. Anna Sutowicz, Elementy duchowości liturgicznej klarysek głogowskich w okresie średniowiecza

15. Paweł Klint, Kościoły bernardyńskie jako miejsce pochówku w świetle testamentów szlachty wielkopolskiej z XVII wieku

16. Małgorzata Mieszek, Listy ojca Szymona Franciszka Wabera (Webera) do Anny z Radomickich Działyńskiej

17. Karsten Holste, Pobożne listy ze Wschowy. Korespondencja wschowskiego pastora Samuela Jancoviusa z Gotthilfem Augustem Francke o sytuacji parafii luterańskiej i pietyzmie w mieście (1732-1744)

18. Magdalena Kuran, Symbolika herbowa i biblijna w kazaniu Jana Kralla wygłoszonym na pogrzebie Konstancji z Mycielskich Ponińskiej, hrabiny na Tucznie

19. Michał Kuran, „Co o nich piszemy, że czasem te papiory pójdą na zalepienie okien”. Pochwała rodu i zmarłego w zalewie erudycji podana – kazanie pogrzebowe z 1757 roku o. Mateusza Sztemborskiego ku czci Władysława Krzyckiego, protektora konwentu wschowskiego oo. Bernardynów

20. Michał Janeczek, O katechizmie franciszkanów reformatorów z 1783 roku dla prowincji wielkopolskiej

21. Kamila Szymańska, Dzieła pietystów w księgozbiorach Leszna w XVIII wieku

22. Kamila Kłudkiewicz, Życie religijne arystokracji wielkopolskiej na przełomie XVIII i XIX wieku oraz w XIX wieku na przykładzie hrabiów Mielżyńskich z Pawłowic

23. Mariusz Pawelec, Karaimski traktat Chizzuk emuna w kręgu zainteresowań wschowskich hebraistów

24. Jakub Piwoński, Pobożność Żydów leszczyńskich na podstawie wspomnień Ludwiga Kalischa oraz judaików Muzeum Okręgowego w Lesznie

25. Eugeniusz Śliwiński, Życie religijne w garnizonie Leszno w okresie międzywojennym

26. Bogumiła Burda, Bogumiła Husak, Pastorzy i nauczyciele szkół łacińskich w XVI-XVII wieku i ich działalność na pograniczu śląsko-wielkopolskim i na ziemi wschowskiej

---

CONJUX, MATER, FILIA, SOROR PROPINQUA, CIVIS… KOBIETA NA ZIEMI WSCHOWSKIEJ I POGRANICZU WIELKOPOLSKO-ŚLĄSKIM

Redakcja: Marta Małkus i Kamila Szymańska

Wschowa-Leszno 2016

Ilość stron: 526

Oprawa: miękka

Wymiary: 23 × 16 cm

Cena: 45 zł

Publikacja jest zbiorem tekstów pokonferencyjnych, które oparte są na referatach wygłoszonych podczas konferencji o tym samym tytule, która odbyła się w 2014 r. i prezentuje różne aspekty życia kobiet na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim.

Wykaz autorów i prezentowanych artykułów:

1. Emilia Kostka, Pozycja żeńskich bóstw w mitologii Celtów, Germanów i Słowian

2. Justyna Żychlińska, Kobieta w kulturze łużyckiej w Wielkopolsce

3. Andrzej Klonder, Dialogi kobiet i o kobietach. Realia codzienności w pomocach do nauki języków polskiego i niemieckiego z XVI-XVII wieku

4. Kamila Szymańska, Korona mężowskiej głowy. Kobieta z kręgu elity w protestanckich miastach na pograniczu wielkopolsko-śląskim w XVII i XVIII wieku

5. Katarzyna Sanocka-Tureczek, Kobieca codzienność na przykładzie płyt nagrobnych ze Staromiejskiego Cmentarza Ewangelickiego we Wschowie

6. Jakub Piwoński, Aspekty życia codziennego kobiet żydowskich na podstawie artefaktów Muzeum Okręgowego w Lesznie i wspomnień Ludwiga Kalischa

7. Anna Kulińska, Pamiątka wieczna nigdy nie ustaje… Refleksje nad losami kobiet z rodziny Szlichtyngów na podstawie związanych z nimi artefaktów z XVII i XVIII wieku

8. Małgorzata Gniazdowska, Majątek po kilku zmarłych mieszczankach XVIII-wiecznego Leszna w świetle inwentarzy pośmiertnych

9. Agnieszka Łachowska, Wizerunek kobiety odświętnej pogranicza wielkopolsko-śląsko-łużyckiego w świetle wiejskich strojów ludowych od XIX wieku do 1945 roku

10. Marcin A. Klemenski, Jadwiga, księżniczka żagańska, królowa polska i księżna legnicka. Słów parę o królewskim mariażu Kazimierza Wielkiego we Wschowie w 1365 roku

11. Joanna Partyka, „Die liebe Dorel”. Dorota Sybilla (1590-1625), księżna na Brzegu i Legnicy, i jej polska legenda

12. Agnieszka Jakuboszczak, Aby stać się matką królów. Wizerunek Marii Leszczyńskiej w jej dokumentach ślubnych

13. Kamila Kłudkiewic, Mieszkanki pawłowickiego pałacu. Szkic o hrabinach Mielżyńskich

14. Jarosław Pietrzak, „Zbrodnia to niesłychana, Pani zabiła Pana”. Sprawa Marianny z ks. Sapiehów Dąmbskiej o małżonkobójstwo – studium przypadku

15. Anna Sutowicz, Dzieje pewnego konfliktu. Klaryski wrocławskie w obronie swojej tożsamości religijnej na przełomie epok

16. Alojzy Pańczak OFM, Bernardynki we Wschowie

17. Paweł Łachowski, Z prowincji do stolicy. Droga awansu poetki Anny Louisy Karsch

18. Mariusz Pawelec, Aktorki nieprowincjonalne. Kariery sceniczne kobiet z południowej Wielkopolski w XVII-XIX wieku na wybranych przykładach (Anna Zofia ze Wschowy, Barbara Sierakowska, Antonina Hoffmann)

19. Anna Agata Ciesielska, Matka – rodzicielka, opiekunka, nauczycielka. Jana Amosa Komeńskiego myśl o roli kobiety w wychowaniu dziecka

20. Barbara Ratajewska, Anna Lassocińska i jej działalność patriotyczna na przełomie 1918 i 1919 roku

21. Jolanta Skierska, Kobiety lekkich obyczajów i matki dzieci nieślubnych w Zielonej Górze na przełomie XVII i XVIII wieku (w świetle ksiąg matrymonialnych)

22. Michał Kuran, Obraz kobiety z kręgu ziemi wschowskiej w literaturze okolicznościowej XVII i XVIII wieku (małżeństwo, zakon, pogrzeb) – wybrane przykłady

23. Justyna Bąk, Kobieta i śmierć w kulturze staropolskiej na podstawie kazań funeralnych z terenu Wielkopolski ze zbiorów Biblioteki Kórnickiej PAN

24. Marta Małkus, Anna Susanna Teschner (1709-1728). Portret zapisany w kamieniu i na papierze

25. Małgorzata Mieszek, Reprezentantki rodziny Radomickich w twórczości literackiej jezuitów (Dorota z Broniszów Radomicka-Jabłonowska, Franciszka z Radomickich Szołdrska i Anna z Radomickich Działyńska-Gurowska)

26. Michał Janeczek, Literacki wizerunek zmarłej Magdaleny z Brzechwóff Łubiny w wierszu Marcina Molskiego

---

GET EUGENIUSZA STANKIEWICZA

Autor: Mirosław Ratajczak

Wydawnictwo Warstwy

Wrocław 2015

Ilość stron: 352

Oprawa: twarda

Wymiary: 28 × 23 cm

Cena: 72 zł

Książka Mirosława Ratajczaka, krytyka towarzyszącego twórczości Eugeniusza Geta-Stankiewicza przez niemal cztery dekady, prezentuje całościowy dorobek artysty. Krytyczny esej ilustrowany jest obszernym wyborem reprezentatywnych prac Geta, od juweniliów po dzieła ostatnie. Całość zamknięto w atrakcyjnej, albumowej szacie graficznej.

Eugeniusz Get-Stankiewicz był jednym z najoryginalniejszych artystów w historii polskiej sztuki powojennej, godzącym z powodzeniem status outsidera z popularnością, która we Wrocławiu – mieście w którym mieszkał i pracował od początku lat sześćdziesiątych – przybrała wręcz postać legendy.

Wybitny plakacista a zarazem wirtuoz szlachetnych technik graficznych, swobodnie przekraczał granice rodzajów i dyscyplin plastycznych, ignorując wszelkie podziały na sztukę wysoką i niską. Jedyną ramą, która zdawała się go ograniczać, była rama jego osobowości twórczej – osobowości prowokującej artystycznie i intelektualnie.

NAGRODY I WYRÓŻNIENIA:

Wyróżnienie w Konkursie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek Najpiękniejsze Książki Roku 2015 – dział albumy;

Nagroda Wydawnicza Silesiana za publikację promującą Dolny Śląsk 2016.

---

DZIEJE WSI SICINY W ŚWIETLE HISTORII POLSKI, NIEMIEC I ŚLĄSKA ORAZ KONTEKŚCIE ZNALEZISK MONETARNYCH. MONOGRAFIA HISTORYCZNA

Paweł Wróblewski

Siciny 2015

Ilość stron: 512

Oprawa: twarda

Wymiary: 23 × 16 cm

Cena: 59 zł

Publikacja obejmująca cały okres chronologiczny dziejów wsi Siciny – od osadnictwa starożytnego, przez średniowiecze, okres habsburski i pruski, trudne czasy obu wojen światowych, po dzieje najnowsze lat Polski Ludowej i czasu obecnego. Przywołana została historia wielu sicińskich instytucji, choćby takich jak szkoła podstawowa, parafia czy ochotnicza straż pożarna. Opisany został również obieg monetarny wsi Siciny w pełnym przekroju czasowym.

Dzięki tej publikacji czytelnicy mają szansę poznać niezwykle ciekawą historię jednej z najstarszych wsi Dolnego Śląska, której losy ściśle wplatają się w dzieje Polski, Niemiec i Śląska.

---

WSCHOWA NA DRODZE ŚW. JAKUBA

Wymiary: 15 × 10,5 cm

Cena: 5 zł

Poręczna broszura z mapą wydana przez Stowarzyszenie Czas A.R.T., promująca wschowski odcinek Drogi Św. Jakuba od Osowej Sieni do Przyczyny Górnej. Ulotka zawiera opisy zabytków oraz miejsc historycznych (zarówno istniejących, jak i już wyburzonych), jak również mapkę z zaznaczoną trasą. Pokryta jest specjalnym materiałem chroniącym przed zamoknięciem papieru podczas wędrówki w deszczu.

---

REFORMACJA I TOLERANCJA. JEDNOŚĆ W RÓŻNORODNOŚCI? WSPÓŁISTNIENIE RÓŻNYCH WYZNAŃ NA ZIEMI WSCHOWSKIEJ I POGRANICZU WIELKOPOLSKO-ŚLĄSKIM

Redakcja: Marta Małkus i Kamila Szymańska

Wschowa-Leszno 2015

Ilość stron: 408

Oprawa: miękka

Wymiary: 23 × 16 cm

Cena: 45 zł

Wykaz autorów i prezentowanych artykułów:

1. Magdalena Oleksiewicz, Heteryk czy święty? Obraz Marcina Lutra w polskiej historiografii od XVI do XX wieku. Szkic zagadnienia

2. Kacper Gis, Rafał Leszczyński – wielkopolski protektor reformacji

3. Dariusz Czwojdrak, Bartłomiej Kopaczyński, Spór o kościoły – katolicy i ewangelicy w ziemi wschowskiej i powiecie kościańskim w XVI-XVIII wieku

4. Dariusz Andrzej Czaja, Głogowscy ewangelicy w dążeniach do powstania Kościoła Pokoju w Głogowie

5. Paweł Klint, Testamenty szlachty ewangelickiej w księgach grodzkich wielkopolskich w XVII wieku

6. Alojzy Pańczak OFM, Wschowscy luteranie wobec miejscowych klasztorów w okresie zaprowadzenia reformacji (1552-1558)

7. Michał Suszczewicz, Proces tworzenia miast podwójnych w południowo-zachodniej Wielkopolsce w XVII wieku, jako przykład aktywnej polityki ekonomicznej i osadniczej szlachty w czasach tolerancji religijnej

8. Marek Robert Górniak, Sława – ważny ośrodek religijny na pograniczu śląsko-wielkopolskim. Zarys problematyki

9. Aleksander Wilecki, Wschowa jako religijny azyl dla prześladowanych przez luteran – przypadek Leonharda Krenzheima

10. Nicole Strobel, Johann Gottlieb Elsner – teolog reformowany pomiędzy Prusami a Wielkopolską

11. Michał Janeczek, Życie i twórczość literacka Jana Aleksandra Cassiusa. Rekonesans

12. Tomaš Knoz, Kralice w czasach Żerotinów i Kralickie Centrum Wydawnicze Braci Czeskich

13. Markéta Klosová, Trzy sztuki Sebastiana Macera i Schola ludus Jana Amosa Komeńskiego

14. Kamila Szymańska, Insonderheit in Polnischer Sprache sich perfectoniren… Znajomość języka polskiego w XVII- i XVIII-wiecznym Lesznie

15. Elżbieta Hajizedeh-Armaki, Konwersje wczesnonowożytne. Przejście na katolicyzm we Wschowie: Offentliche Absage der lutherischen Versam[m]lung Johanna Kruga

16. Małgorzata Gniazdowska, Frikkenowie, Grabińscy i Piazzalowie – katolickie rodziny w protestanckim mieście. Z dziejów XVIII-wiecznego Leszna

17. Michał Kuran, Kazanie na mszy prymicyjnej Józefa Bernarda Gurowskiego opata przemęckiego – ku chwale rodu, w służbie ojczyźnie i Kościołowi

18. Marceli Tureczek, Reformacja i kontrreformacja w programach inskrypcyjnych i dekoracyjnych na dzwonach między Śląskiem, Brandenburgią i Pomorzem w XVI-XVIII wieku

19. Alicja Saar-Kozłowska, Lekarz miejski Leszna Jan Jonston i kora chinowca – między religią, tradycją a medycyną

---

KULTURA RADOŚCI NA ZIEMI WSCHOWSKIEJ. OBRAZ UROCZYSTOŚCI, JUBILEUSZY, WIZYT GOŚCI, ŚWIĄT

Redakcja: Paweł Klint, Marta Małkus i Kamila Szymańska

Wschowa 2013

Ilość stron: 282

Oprawa: miękka

Wymiary: 23 × 16 cm

Cena: 40 zł

Wykaz autorów i prezentowanych artykułów:

1. ks. Jan Turkiel, Radość w nauczaniu mędrca Syracha (Syr 3-26)

2. Dorota Matyaszczyk, Malowidła w pałacu Wyskotów-Zakrzewskich w Osieku koło Kościana

3. Magdalena Mielnik, Nalewka w kształcie dudziarza ze zbiorów Muzeów Moskiewskiego Kremla na tle przedstawień dudziarzy w sztuce europejskiej XVI i XVII w.

4. Paweł Klint, Radość tworzenia, czyli o mało poważnych rysunkach w sądowych księgach wielkopolskich z XVII w.

5. Zdzisław Włodarczyk, „Prawdziwych uciech życia jest tak mało…” Żywność i używki w leszczyńskim „Przyjacielu Ludu”

6. ks. Adam Kalbarczyk, Przejawy kultury radości na łamach dawnych wschowskich gazet „Fraustädter Volksblatt” i „Fraustädter Kreisblatt” w latach 1859-1904

7. Anna Drążkowska, Odzież do chrztu z XVII i XVIII w.

8. Małgorzata Gniazdowska, Czterdzieści dwa małe i duże diamenty. Narzeczeństwo i ślub w świetle inwentarzy pośmiertnych mieszkańców Leszna z XVIII w.

9. Kamila Szymańska, Od ślubnego kobierca po grób. Kilka rodzinnych uroczystości w domu leszczyńskiego drukarza Ernsta Wilhelma Günthera w świetle literatury okolicznościowej z lat 1829-1862

10. Michał Kuran, Mitologia, historia i czasy współczesne w powitalnej odzie gratulacyjnej Hieronima Ponińskiego Transport na tron polski Najjaśniejszej Katarzyny królowy Polskiej (1705)

11. Marta Małkus, Kamienne lwy i królewska brama do świątyni… Pamiątki po wizycie króla Augusta III we Wschowie w 1737 r.

12. Krystyna Krawiec-Złotkowska, „W drodze na ucztę królewską…” Topika solarna w psalmach Kancjonału wschowskiego

13. Mariusz Pawelec, Pamiątka wieczerzy wielkanocnej w praktyce ewangelików reformowanych Wielkopolski na przykładzie tekstu Powinności przystępujących do stołu Bożego (Leszno 1777)

14. Piotr Birecki, Epitafium Krzysztofa Floriana z kościoła pw. św. Janów w Toruniu

15. Alicja Saar-Kozłowska, Szczęśliwość wieczna królewny Anny Wazówny: w orszaku zbawionych w panegiryku żałobnym Marcina Opitza oraz w trzecim niebie, o którym pisała do pastora Herbergera

---

SIOSTRA M. IWONA KRÓL. CICHA BOHATERKA WSCHOWY

Redakcja: Jolanta Pawłowska, Zdzisław Rygusik

Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” o/Wschowa

Muzeum Ziemi Wschowskiej

Wschowa 2017

Oprawa: miękka

ilość stron: 62

cena: 20 zł

Siostra M. Iwona Król cicha bohaterka Wschowy, wydana przy współpracy Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” O/Wschowa z MZW, zawiera pamiętnik s. M. Iwony pt.: „Garść wspomnień z czasów II wojny światowej” oraz wspomnienia ludzi, którzy poznali, przyjaźnili się lub otrzymali pomoc od tej niezwykłej bohaterki Wschowy.

---

POWIAT WSCHOWSKI. KRAJOBRAZ POGRANICZA. WSCHOWA-SŁAWA-SZLICHTYNGOWA

Wydawca: Starostwo Powiatowe We Wschowie

Opracowanie: Muzeum Ziemi Wschowskiej

Opracowanie Graficzne: Alina Mielcarek

Wschowa 2017

Oprawa: miękka

Ilość Stron: 64

Cena: 15 Zł

 

Informator wydany przez Starostwo Powiatowe we Wschowie ukazuje walory turystyczne Wschowy i okolic. Przewodnik zawiera informacje na temat zabytków, jak również opis szlaków turystycznych, tras rowerowych, wodnych i pieszych. Książeczka ozdobiona została archiwalnymi i aktualnymi fotografiami.

 

---

 

I ZESZYT Z SERII MUZEALNA SKARBNICA WIEDZY

JAK DAWNIEJ WE WSCHOWIE MONETY BITO!

Tekst opowiadania: Andrzej Smoła;

Rysunki: Aleksandra Malczewska,

Opracowanie: Magdalena Birut, Beata Turek;

Konsultacja: Dariusz Czwojdrak

Opracowanie graficzne: Alina Mielcarek

Muzeum Ziemi Wschowskiej, Wschowa 2016.

Ilość stron: 16

Oprawa: miękka

Format: 20 x 20 cm

Cena: 5 zł

Z myślą o najmłodszych, Muzeum Ziemi Wschowskiej przygotowało książeczkę, w której odnaleźć można opowieść o wschowskiej mennicy, ilustracje do kolorowania i zadania do rozwiązania. Inspiracją dla tekstu opowiadania „Jak dawniej monety we Wschowie bito!” był drzeworyt z XVI wieku Hansa Burgkmaira starszego (1473-1531) i jego opis autorstwa Eweliny Chołodowskiej – Kamińskiej. Projekt został zrealizowany dzięki wsparciu finansowemu udzielonemu przez Bank Spółdzielczy we Wschowie i AKME Zdzisław Wiśniewski.

 

---

JAK MAM TO NAZWAĆ?

Autor: Rodryg Wiśniewski

Muzeum Ziemi Wschowskiej

Wschowa 2015

Ilość stron: 96

Oprawa: miękka

Wymiary: 15,5 x 23 cm

Cena: 22 zł

Pozycja książkowa autorstwa wschowianina – Rodryga Wiśniewskiego, wydana przez Muzeum Ziemi Wschowskiej dzięki wsparciu finansowemu firmy AKME Sp. z o. o. z Wrocławia oraz osobistemu zaangażowaniu Zdzisława Wiśniewskiego – bratanka pana Rodryga. Jest to część projektu „Historie mówione” zainicjowanego przez MZW w 2013 r. Jego celem było zebranie wspomnień, ustnych przekazów dotyczących najnowszej historii Wschowy. Wspomnienia autora obejmują okres od jego narodzin na dalekich Kresach – w Kołomyi, poprzez losy wojenne aż do przyjazdu do Wschowy i odnajdywania się w nowej, powojennej rzeczywistości. Pełna nostalgii historia, przepleciona została ujmującymi próbami poetyckimi w wykonaniu autora.

---

Z DZIEJÓW MENNICTWA WE WSCHOWIE

Autor tekstu: Dariusz Czwojdrak

Znaki mennicze opracowała: Ewelina Chołodowska-Kamińska

Wschowa 2015

Ilość stron: 12

Format: 20 x 20 cm

Cena: 5,50 zł

Wydawnictwo Muzeum Ziemi Wschowskiej zrealizowane dzięki wsparciu finansowemu Banku Spółdzielczego przedstawiające historię bicia monet we Wschowie. Publikacja zawiera w zwięzłej formie losy wschowskiej mennicy od momentu nadania przywileju bicia monet przez króla Władysława Jagiełłę w 1404 roku aż do jej ostatecznego zamknięcia w roku 1663. Prezentuje również wizerunki zachowanych monet zarówno ze zbiorów Muzeum, jak i zbiorów prywatnych z objaśnieniami poszczególnych elementów oraz znaki mennicze na monetach koronnych wybijanych w mennicy wschowskiej.

---

WYDAWNICTWO „WSCHOWA UTRACONA”

Ilość kart: 12

Format: 11 x 15 cm

Cena: 13,50 zł

Jest to zbiór wybranych archiwalnych pocztówek, prezentujących fragmenty nieistniejącej już zabudowy miejskiej przestrzeni, które zniknęły z krajobrazu Wschowy po 1945 r. Wybrane pocztówki pochodzą z kolekcji Muzeum Ziemi Wschowskiej i zbiorów Zdzisława Wiśniewskiego z Wrocławia. Reprodukowanym pocztówkom towarzyszą opisy, ukazujące dzieje poszczególnych ulic, budynków, zakładów i instytucji.

---

WSCHOWA W LATACH 1945-1956. W 70. ROCZNICĘ POWROTU DO POLSKI

Autor tekstu: Dariusz Czwojdrak

Ilość stron: 6

Format: 10 x 21 cm

Cena: 5 zł

Wydawnictwo ulotne wydane przy okazji wystawy o tym samym tytule prezentowanej w Muzeum Ziemi Wschowskiej od kwietnia do sierpnia 2015 roku. Ulotka streszcza najważniejsze wydarzenia oraz wymienia najdonioślejsze daty z czasów tworzenia polskiej państwowości na terenach Wschowy i powiatu po zakończeniu II wojny światowej. Opatrzona jest licznymi fotografiami.

---

RYCERZE-SZLACHTA-ZIEMIANIE. SZLACHETNIE URODZENI NA ZIEMI WSCHOWSKIEJ I POGRANICZU WIELKOPOLSKO-ŚLĄSKIM

Pod red. P. Klinta, M. Małkus, K. Szymańskiej

Stowarzyszenie Czas A.R.T., Muzeum Ziemi Wschowskiej, Muzeum Okręgowe w Lesznie;

Wschowa-Leszno 2014

Wymiary: 15,5 x 23 cm

Oprawa: miękka

Ilość stron: 380

Cena: 45 zł

Publikacja jest efektem konferencji pod tym samym tytułem, która odbyła się w 2012 roku we Wschowie i w Lesznie. Tom obrazuje różne aspekty życia rodów szlacheckich, żyjących po obu stronach wielkopolsko-śląskiej granicy.

Wykaz autorów i prezentowanych artykułów:

1. Barbara Ratajewska, Józef Joneman – przykład nobilitacji do stanu szlacheckiego.
2. Paweł Klint, Praktyka dziedziczenia majątków szlacheckich w ziemi wschowskiej w XVII wieku.
3. Joanna Karczewska, Majątki Kotwiczów w ziemi wschowskiej w późnym średniowieczu.
4. Marek Wróbel, Siedziby rycerskie na pograniczu ziemi wschowskiej. Dwory na kopcu w Mórkowie i Włoszakowicach w świetle źródeł archeologicznych.
5. Paweł Łachowski, Wielkie plany, niespełnione nadzieje – majątek krzepielowski w rękach Schweinitzów i Kottwitzów.
6. Dariusz Czwojdrak, Koszutscy z Dębowej Łęki – przyczynek do genealogii rodziny.
7. Kamila Kłudkiewicz, Mielżyńscy w Pawłowicach – zbiory dzieł sztuki w pałacu od końca XVIII do początku XX wieku.
8. Maciej Urban, Ochrona konserwatorska dawnych majątków ziemskich południowo-zachodniej Wielkopolski.
9. Elżbieta Hajizadeh-Armaki, Wielkopolska szlachta protestancka pierwszej połowy XVII w. Sprawy wyznaniowe na przykładzie Jana Jerzego Szlichtynga (1597-1658).
10. Tomasz Jaworski, Miejsce Christiana Knorra von Rosenroth w europejskim pluralizmie epistemologicznym.
11. Wiesław Maciuszczak, Między Wschową a Głogowem. Postać Andrzeja Aleksandra Szlichtynga (1728-1792) w dziejach pogranicza polsko-pruskiego.
12. Zdzisław Włodarczyk, Landrat wschowski Johann Balthasar Szlichtyng (1745-1809). Przyczynek do dziejów pewnej kariery.
13. Anna Kochman, Portret szlachcianki przełomu wieków na przykładzie pochówku Antoniny z Garczyńskich Skórzewskiej(ok. 1770-1824).
14. Agnieszka Salomon-Radecka, Jan Kazimierz Mycielski (1864-1913). Życie i twórczość w świetle rodzinnych dokumentów archiwalnych.
15. Marta Kaluch-Tabisz, Udział szlachty w powstaniu domów modlitwy na pograniczu ziemi wschowskiej i księstwa głogowskiego jako przykład identyfikacji wyznaniowej w XVIII wieku.
16. Jolanta Pawłowska, Dobrodzieje wschowskiego konwentu bernardynów w programie heraldycznym polichromii w kościele pw. św. Józefa Oblubieńca NMP we Wschowie.
17. Marta Małkus, „Rozdaję szczodrze to co mam…” Pomnik nagrobny Mikołaja Nieżychowskiego u wschowskich bernardynów.
18. Małgorzata Gniazdowska, Artystyczne fundacje szlacheckie na rzecz leszczyńskiego kościoła parafii ewangelicko-reformowanej.
19. Michał Kuran, Kazania upamiętniające przyjęcie święceń duchownych przez synów i córki szlachty związanej ze Wschową (wybrane przykłady z rodzin Gurowskich i Mycielskich).
20. Ks. Jan Turkiel, „Asteios” – szlachetny w Septuagincie.

---

O SERAPISIE, NAJWAŻNIEJSZYM BÓSTWIE EGIPSKIM.

Autor: Johann Lehmann

Tłumaczenie: Zdzisław Koczarski

Wydawnictwo: Muzeum Ziemi Wschowskiej

Wschowa 2020

Numer ISBN: 978-83-943600-8-5

Liczba stron: 48

Oprawa: miękka

Wymiary: 21 × 14,8 cm

Cena:15 zł

Książka ,,O Serapisie, najważniejszym bóstwie egipskim”, to – wzbogacony o krótką biografią autora i unikatowe ryciny z epoki – reprint tekstu Johanna Lehmanna, który spędził we Wschowie 31 lat swojego życia (1670 – 1701). Pomysł przekładu z języka łacińskiego zrodził się w związku z 350. rocznicą przybycia do Wschowy Johanna Lehmanna oraz objęcia przez niego stanowiska pastora parafii staromiejskiej. Praca stanowi jeden z bardziej znaczących i rozpoznawalnych tekstów Lehmanna. Wspominają o niej m.in. prof. Krzysztof Migoń w „Recepcji książki orientalistycznej na Śląsku do końca XVIII wieku” (1996) oraz dr hab. Hieronim Kaczmarek w „Polskich badaniach nad starożytnym Egiptem do końca XIX wieku” (2016). Warto dodać, że nazwisko Lehmanna pojawia się tam obok Jana Jonstona, wybitnego leszczyńskiego uczonego, autora wydanej w 1639 r. „Horae Subcisivae”, traktującej również o historii starożytnego Egiptu. Do grona XVII-wiecznych badaczy z obszaru ziemi wschowskiej, podejmujących w swoich pracach tę tematykę, można zaliczyć również Andreasa Gryphiusa, absolwenta wschowskiej szkoły łacińskiej. Jego książka „Mumiae Vratislavienses” z 1662 roku powstała pod wpływem przeprowadzonych przez niego sekcji egipskich mumii. Uczonych tych można określić mianem swoistych prekursorów egiptologii na ziemi wschowskiej.

---

KULTUROWE ROŚLINY NACZYNIOWE STAROMIEJSKIEGO CMENTARZA EWANGELICKIEGO WE WSCHOWIE

Ilość stron: 94

Oprawa: miękka

Wymiary: 13 x 21 cm

Język: polski, angielski

Cena: 19,00 zł

Książka wydana w formie poręcznego przewodnika autorstwa Anety Czarnej, ukazująca informacje na temat bogatego i przepełnionego symboliką świata roślin wschowskiego lapidarium. Publikacja wzbogacona jest o plan obiektu, z zaznaczonym położeniem występowania ujętych w przewodniku roślin.

---

MAŁA WSCHOWSKA KRONIKA ZARAZY

Ilość stron: 134

Oprawa: twarda

Wymiary: 19,5 x 16,5 cm

Język: polski, niemiecki

Cena: 40,00 zł

Dzieło pastora Samuela Fryderyka Lauterbacha w przekładzie Aleksandra Wileckiego. Oryginalny utwór wydany został w 1710 r. i od trzech stuleci stanowi podstawowe źródło wiedzy na temat sytuacji w mieście, w którym rozgrywała się największa w jego dziejach tragedia.

---

DZIEDZICTWO MALTAŃSKIEGO KRZYŻA. 150 LAT SZPITALA WE WSCHOWIE

Ilość stron: 20

Oprawa: miękka

Format: A5

Cena: 7,00 zł

Wydawnictwo okolicznościowe, powstałe z okazji obchodzonego w 2008 roku jubileuszu 150-lecia wschowskiego szpitala. Publikacja zawiera opis dziejów szpitala od jego powstania po czasy niemal współczesne. Dodatkowo publikację zdobią ciekawe zdjęcia, zarówno archiwalne, jak i współczesne.

---

CORPUS INSCRIPTIONUM POLONIAE TOM X ZESZYT. INSKRYPCJE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO POD REDAKCJĄ  JOACHIMA ZDRENKI

Ilość stron: 460

Oprawa: twarda

Format: A4

Cena: 48,00 zł

Wydawnictwo zawiera zarys historii powiatu wschowskiego do roku 1945, wykaz miejscowości z obiektami epigraficznymi, informacje o zabytkach będących nośnikiem inskrypcji oraz wykaz inskrypcji i osób upamiętnionych z tłumaczeniem na język polski, a także analizę pisma epigraficznego, katalog zabytków, indeks oraz fotografie obiektów zasługujących na szczególną uwagę.

 

---

POZDROWIENIA ZE WSCHOWY. STARE I NOWE POCZTÓWKI ZE WSCHOWY

Ilość kart: 10

Oprawa: miękka

Wymiary: 12,5 x 15 cm

Język: polski, angielski

Cena: 12,00 zł

Wydawnictwo albumowe – „Pozdrowienia ze Wschowy” to kolekcja dawnych i współczesnych kart pocztowych, na których utrwalono życie wschowskiej ulicy, jej koloryt i atmosferę. Wśród nich: karty z widokami budynków sakralnych oraz panoramy miasta, wszystkie dające wyobrażenie o zmianach jakie na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat zaszły w strukturze i charakterze miejskiej zabudowy miasta.

---

WSCHOWA PRZESTRZEŃ NA POGRANICZU ŚWIATÓW. MAKIETA WSCHOWY Z PRZEŁOMU XIX I XX W.

Wymiary: 21 x 10 cm

Cena: 5 zł

Druk ulotny, który w zwięzły i przystępny sposób opisuje układ przestrzenny miasta od średniowiecza po wiek XIX. Dodatkowo ulotka zawiera informacje na temat źródeł wykorzystanych w trakcie tworzenia makiety.

---

WSCHOWA – MIASTO KRÓLEWSKIE

Wymiary: 11 x 22 cm,

Cena: 15 zł

 

Informator turystyczny poświęcony miastu i gminie Wschowa, zawierający najważniejsze informacje na temat zabytków, ale również wykaz miejsc noclegowych i restauracji w języku polskim, angielskim i niemieckim. Zawiera plan miasta oraz mapę gminy. Ozdobiony archiwalnymi i aktualnymi fotografiami.

---

300 ROCZNICA BITWY POD WSCHOWĄ

Wymiary: 25 x 13,5 cm

Język: polski, niemiecki

Cena: 4,50 zł

 

Bogato ilustrowana ulotka, zawierająca najważniejsze informacje na temat bitwy pod Wschową z 1706 r.

---

STAROMIEJSKI CMENTARZ EWANGELICKI WE WSCHOWIE

Wymiary: 23 x 13,5 cm,

Język: polski, niemiecki

Cena 5 zł

 

Ulotka, w której ujęte są dzieje wschowskiego cmentarza ewangelickiego, wzbogacona planem lapidarium oraz zdjęciami najważniejszych płyt nagrobnych.

---

ZBÓR EWANGELICKI WE WSCHOWIE

Wymiary: 25,5 x 13,52 cm

Cena 4,50

 

Wydawnictwo ulotne, zawierające krótki opis historii kościoła ewangelickiego im. Żłóbka Chrystusa (Kripplein Christi).Wydawnictwo zdobią ilustracje dawnych zdjęć i pocztówek obiektu.

---

SUKIENNICTWO WSCHOWSKIE NA PRZEŁOMIE XVIII I XIX WIEKU

Ilość stron: 24

Format: A4

Oprawa: miękka

Cena: 1 zł

Pierwszy numer Wschowskich Zeszytów Muzealnych, autorstwa Tadeusza Dzwonkowskiego. Wydawnictwo zawiera informacje na temat wschowskich sukienników, wzbogacone tabelami, wykresami oraz mapami ilustrującymi stosunki gospodarcze wytwórców wschowskiego sukna.

MENNICTWO WSCHOWSKIE

Autor: Ryszard Piotr Kozłowski

Wydawnictwo: Polskie Towarzystwo Numizmatyczne, Oddział im. Karola Beyera w Warszawie

Warszawa 2018

Numer ISBN: 978-83-945110-6-7

Liczba stron: 244

Oprawa: twarda

Wymiary: 30,2 × 21,3 cm

Cena:100 zł

Publikacja jest pierwszą w dziejach numizmatyki bogato ilustrowaną monografią działalności menniczej we Wschowie. Przedstawiona została w niej historia wybijania rozmaitych monet w imieniu i na rzecz książąt, królów polskich oraz miasta, która miała miejsce na przestrzeni prawie 400 lat. Działalność dwóch mennic: starszej – zlokalizowanej w obrębie murów obronnych, i młodszej – wybudowanej na przedmieściu Wschowy, została uporządkowana w ramach czterech zamkniętych okresów, stanowiących jednocześnie rozdziały książki:

– pierwszy (przedjagielloński) – od około 1240 r., tj. od lokacji miasta i rozpoczęcia w nim działalności menniczej, do końca XIV w., źródłowo nieudokumentowany i bez jednoznacznie przypisanych Wschowie monet, wobec zbyt małej liczby cech ikonograficznych wybitych na awersach i rewersach zachowanych numizmatów, które mogłyby bez wahania wskazać na wschowskie źródło ich pochodzenia;

– drugi (jagielloński) – od 1404 do 1561 r., w okresie panowania królów z rodu Jagiellonów (od Władysława II Jagiełły do Zygmunta II Augusta), słabo udokumentowany, lecz z wieloma numizmatami, których ikonografia awersów i rewersów wskazuje na wschowskie pochodzenie, pomimo polemiki współczesnych numizmatyków nt. miejsca wybicia niektórych egzemplarzy monet;

– trzeci (zygmuntowski) – od 1588 do 1619 r., w okresie panowania Zygmunta III Wazy, najlepiej źródłowo udokumentowany wraz z wieloma egzemplarzami monet miejskich i królewskich przypisanych wschowskim mennicom;

– czwarty (kazimierzowski) – od 1650 do 1663 r., w okresie panowania Jana Kazimierza Wazy (1609–1672), słabo udokumentowany źródłowo, lecz poparty wieloma opisanymi królewskimi monetami.

Każdy rozdział wieńczą katalogi wschowskich monet zawierające ich reprodukcje, w tym tych w ogóle nieznanych lub niepublikowanych w formie fotograficznej.

W książce opublikowano również nieznane dokumenty oraz wyniki przeprowadzonych przez autora analiz materiału numizmatycznego pozwalające wprowadzić zmiany do dotychczas obowiązującej proweniencji monet wielkopolskich.

Recenzentem książki jest wybitny polski historyk i numizmatyk, prof. dr hab. Borys Paszkiewicz.

FRANZ PFUTZENREITER I POCZĄTKI ARCHEOLOGII NA ZIEMI WSCHOWSKIEJ

Autor: Bartosz Tietz

Wydawnictwo: Muzeum Ziemi Wschowskiej

Wschowa 2020

Numer ISBN: 978-83-943600-9-2

Liczba stron: 160

Oprawa: miękka

Wymiary: 21 x 14,8 cm

Cena:30 zł

Swoistą oś książki stanowi postać najważniejszego wschowskiego regionalisty okresu międzywojennego, dr. Franza Pfutzenreitera – archeologa, przyrodnika i założyciela pierwszego wschowskiego muzeum. Publikacja omawia jednak szeroko o wiele większą pulę zagadnień, tj. problematykę badań archeologicznych na ziemi wschowskiej, czy kwestię roli wschowskich towarzystw regionalnych i muzeum w historii niemiecko-polskiego międzywojennego pogranicza. W książce znajduje się wiele unikatowych ilustracji.

Autor jest adiunktem w Muzeum Ziemi Wschowskiej i doktorantem w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.

WSCHOWSKIE ULICE. CZĘŚĆ III – POLSKIE PRZEDMIEŚCIE (2)

Autor: Dariusz Czwojdrak, Przemysław Wojciech

Wydawnictwo: Stowarzyszenie Czas A.R.T.

Wschowa 2018

Numer ISBN: 978-83-63363-52-9

Liczba stron: 288

Oprawa: miękka

Wymiary: 21 × 15 cm

Cena:33 zł

„Trzecia część książki, w której opowiadamy historię wschowskich ulic jest jednocześnie drugą, którą poświęciliśmy Polskiemu Przedmieściu. Tym razem skupiliśmy się na omówieniu dziejów arterii biegnącej z zachodu na wschód, składającej się w przeszłości z dwóch traktów: do Przyczyny Górnej i Przyczyny Dolnej oraz dalej do Sławy i Leszna. Centralne położenie ulic Niepodległości i ks. Andrzeja Kostki zdecydowało o ich reprezentacyjnym charakterze oraz koncentracji działalności rzemieślniczej i handlowej prowadzonej przez wschowskich mieszczan. Do dzisiaj pozostają one najważniejszym ciągiem komunikacyjnym i jedną z wizytówek miejscowości.” (fragment „Słowa wstępnego”)

Spis treści

Od Wydawcy 5

Słowo wstępne 7

Ulica Niepodległości 9

Ulica Strażacka 112

Ulica ks. Andrzeja Kostki 122

Ulica Staroleszczyńska 208

Wschowa. Polskie Przedmieście (2), ilustracje kolorowe 227

Projekt „Wschowskie Ulice”, laureaci konkursów 263

Spis ilustracji 276

Bibliografia 284