Spośród 10 podstawowych celów, jakie wedle ustawy o muzeach powinny realizować placówki muzealne, znajdujemy zapisy dotyczące „organizowania badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych”, a także „zabezpieczania zabytków archeologicznych nieruchomych”. Jednym z badań, zainicjowanych przez Muzeum Ziemi Wschowskiej i wpisujących się w tę formę działalności, jest rozpoznanie archeologiczne wczesnośredniowiecznych struktur osadniczych nad Jeziorem Sławskim. Prace te mają charakter pilotażowy i wchodzą w zakres szerszych studiów nad osadnictwem z X – XIII wieku na obszarze, który w połowie XIV wieku wchodził z skład ziemi wschowskiej. Na podstawie późnośredniowiecznego zasięgu dekanatu wschowskiego, który obejmował – aż do czasów reformacji – miejscowości położone nad Jeziorem Sławskim – tj. Lubogoszcz, Radziechowo (dzisiejszy Radzyń) i Sławę, możemy wyznaczać zachodni zasięg ziemi wschowskiej na przełomie XIII i XIV w. Pierwsza z tych miejscowości została, wraz z przylegającymi jeziorami, opisana już w dokumencie z 1208 roku wydanym przez wielkopolskiego księcia Władysława Odonica i jest ona najstarszą znaną ze źródeł pisanych miejscowością dzisiejszego powiatu wschowskiego. Istnieją poważne przesłanki, na podstawie których możemy przypuszczać, że ówczesnej osady zwanej Lubogoszcz, należy poszukiwać na wyspach Jeziora Sławskiego.
W zeszłym roku z ramienia Muzeum Ziemi Wschowskiej przeprowadzone zostały badania o charakterze sondażowo-weryfikacyjnym stanowisk archeologicznych usytuowanych na wyspach położonych w północnej części Jeziora Sławskiego. Ich celem było rozpoznanie ogólnej charakterystyki, np. stanu ich zachowania, chronologii i próby określenia ich pierwotnej funkcji, w celu zaplanowania dalszego postępowania badawczego. Jedna z wysp, Wyspa Kormoranów, użytkowana była już w dobie neolitu (około 3 tys. lat przed Chrystusem) oraz w późnej epoce brązu (około 1 tys. lat przed Chrystusem), a przede wszystkim w tak zwanym okresie przedpiastowskim (IX- poł. X w.). Można podejrzewać, że w czasach najbliższych przodków Mieszka I wyspa ta mogła pełnić jakąś szczególną rolę pośród ówczesnych społeczności, np. mogła być związana z pogańskim kultem. Ponadto na wszystkich trzech badanych wyspach odkryto ślady osadnictwa z okresu zwanego wczesnopiastowskim (poł. X- poł. XIII w.); z tych czasów pochodzą odkryte tu dość liczne metalowe przedmioty, które świadczą o wykonywanych codziennych czynnościach, m.in. połowach ryb (ościenie, haczyki) czy polowaniach (grot strzały, bełt kuszy), ponadto znaleziono pojedyncze ozdoby i liczne noże. Przede wszystkim jednak większość znalezisk, jakich dostarczyły badania, to potłuczone fragmenty naczyń i kości zwierząt, które świadczą o stałym użytkowaniu tych wysp. Ciekawymi fragmentami ceramicznymi z tego okresu są dna naczyń zdobione tzw. znakami garncarskimi (krzyże, a także inne, różne symbole interpretowane jako solarne). Poza badaniami wykopaliskowymi, prowadzono tu także prace podwodne mające na celu określenie ewentualnie zachowanych struktur drewnianych dookoła wysp. Ponadto wykonano rozpoznanie dna jeziora w okolicy wysp za pomocą sonaru. Na efekty tych prac będziemy musieli jeszcze trochę poczekać. Materiały z tegorocznych badań aktualnie są analizowane i konserwowane przez specjalistów.
Prace kierowane są przez autora z ramienia Muzeum Ziemi Wschowskiej i mogły się odbyć wyłącznie dzięki wsparciu udzielonemu przez Mecenasa Kultury – łódzką firmę Transfer Multisort Elektronik. Ponadto nieocenionego wsparcia w pracach i logistyce przedsięwzięcia udzielili: Burmistrz Sławy – Pan Cezary Sadrakuła, Ratownictwo Wodne Sława, Sławskie Centrum Kultury i Wypoczynku, WOPR Sława, a także Grupa Eksploracyjna Miesięcznika Odkrywca. Ponadto w pracach uczestniczyli wolontariusze (m.in. archeologowie, a także członkowie LGE „Nadodrze”), pomagający w pracach ziemnych i nurkowie (szczególne podziękowania dla Pana Zbigniewa Jaroszewskiego). Wszystkim im chciałbym w tym miejscu serdecznie podziękować!
Bartosz Tietz (Muzeum Ziemi Wschowskiej)
